Castellnewydd Emlyn Yn dref brysur yn Sir Gâr, mae gan Gastellnewydd Emlyn dreftadaeth ddiwylliannol hynafol ddiddorol sy’n cynnwys siopau, tafarndai a chaffis. Mae Attic Theatre ardderchog yno hefyd lle mae dramâu amatur arobryn yn cael eu perfformio, felly archebwch docyn os ydych chi yn yr ardal yn ystod amser sioe. Mae tref farchnad Castellnewydd Emlyn yng ngogledd Sir Gâr yn cymryd ei henw o gastell o’r 13eg ganrif ac ardal Emlyn ac mae’n ymestyn ar draws afon Teifi i Adpar, Ceredigion. Mae gan y dref a’r afon gysylltiadau hanesyddol a diwydiannol cryf sydd wedi gwneud Castellnewydd Emlyn y gymuned brysur ydyw heddiw. Mae’r castell yn dyddio’n ôl i 1215 a chafodd ei gipio gan Owain Glyndŵr yng ngwrthryfel y 15fed ganrif yn erbyn rheolaeth Lloegr. Newidiodd ddwylo sawl gwaith dros y blynyddoedd a chafodd ei ildio i’r Senedd ym 1648 a’i ffrwydrodd gan ei adael yn adfail. Cafodd cerreg o’r safle eu lladrata i adeiladu llawer o’r dref ac mae llawer o adeiladau hanesyddol y dref wedi’u gwneud o garreg ganoloesol. Adeiladwyd Neuadd y Dref sy’n sefyll ar safle’r hen farchnad ym 1892 ac mae bellach yn gartref i’r Attic Players Theatre, Siambr Cyngor y Dref, pedair uned fusnes a’r llyfrgell gyhoeddus leol. Dywedir mai’r Hen Lys yn Stryd yr Eglwys, a adeiladwyd ym 1868, a’r Hen Ysgol Ramadeg a adeiladwyd ym 1867, yw’r adeiladau hynaf yn y dref. Y Bunch of Grapes, a adeiladwyd ddiwedd y 1600au, yw’r dafarn hynaf, ac ar un adeg roedd dros 52 o dafarndai yn y dref. Heddiw mae 5 ac un gwesty. Mae’r dref yn ardal gadwraeth ac mae’r afon a’i chyffiniau wedi’u dynodi’n Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig. Gall ymwelwyr â thiroedd y Castell ddilyn llwybr cerdded troellog ar lan yr afon neu ymlacio yn y safle picnic mawr. Defnyddiwyd pŵer yr afon i bweru melinau gwlân, melinau ŷd a’r orsaf bŵer gyntaf i gynhyrchu trydan ar gyfer y dref ym 1909. Roedd teuluoedd Cawdor a Fitzwilliam yn rhedeg ystadau ar y naill ochr a’r llall i’r afon – gan adeiladu coredau ac ysgol bysgod i’r pysgotwyr bonheddig. Mae marchnad anifeiliaid a marchnad gyffredinol lewyrchus a gynhelir yn wythnosol yng nghanol y dref yn cefnogi’r gymuned ffermio ac yn galluogi pobl leol i siopa’n lleol. Mae gan y stryd fawr gymysgedd diddorol o 50 o fanwerthwyr annibynnol, siopau coffi ac emporiwm hen bethau mawr. Gwybodaeth gyffredinol am y dref – https://visitnewcastleemlyn.co.uk/ Meddygfa Emlyn – 11 Lloyds Terrace, Adpar, Castellnewydd Emlyn, SA38 9NS Swyddfa’r Post – 6 Stryd Sycamorwydden, Castellnewydd Emlyn, SA38 9AJ Archfarchnad Co-op – Heol Newydd, Castellnewydd Emlyn, SA38 9BA Siop Fwyd CKs – Heol yr Orsaf, Castellnewydd Emlyn, SA38 9BX Gwesty Emlyn – Stryd y Bont, Castellnewydd Emlyn, SA38 9DU Llety Gwely a Brecwast Melin Pandy – Heol yr Orsaf, Castellnewydd Emlyn, SA38 9BX Tafarn – The Bunch of Grapes – Stryd y Bont, Castellnewydd Emlyn, SA38 9DU Tafarn – Coopers Arms – Heol yr Orsaf, Castellnewydd Emlyn, SA38 9BX Tafarn – The Three Compass – Stryd Sycamorwydden, Castellnewydd Emlyn, SA38 9AP Tafarn – Y Sgwar, Sgwâr Emlyn, Castellnewydd Emlyn, Attic Theatre, Neuadd Cawdor, Castellnewydd Emlyn, SA38 9AF Llawer o gaffis a siopau annibynnol Mae llwybr bws 460 rhwng Aberteifi a Chaerfyrddin yn galw yng Nghastellnewydd Emlyn
