Cenarth Cymuned fechan yw Cenarth ond mae ganddi lawer i’w gynnig i’r ymwelydd o’r Amgueddfa Cwrwgl ragorol, i lwybr pren ar hyd yr afon sy’n cynnig mynediad i bawb, tafarndai, gorsaf betrol gyda siop a thoiledau. Detholiad o Ganllaw Llwybr Dyffryn Teifi (i’w gyhoeddi yn 2026) : “Mae Cenarth yn nodedig am ei rhaeadr ysblennydd, y bont a adeiladwyd â thyllau crwn (spandrels) sy’n lleihau’r pwysau heb golli cryfder, y felin flawd o’r 17eg Ganrif ac amgueddfa’r cwrwgl. Yn hanesyddol, roedd Cenarth yn enwog am ei gwryglau. Cwrwgl yn y Gymraeg yw cwch bach wedi’i wneud o bren gwehyddu gyda gorchudd gwrth-ddŵr. Mae adeiladu cwrwgl yn grefft fedrus, sy’n cael ei throsglwyddo o genhedlaeth i genhedlaeth. Mae cwryglau wedi cael eu hadeiladu a’u defnyddio gan wahanol ddiwylliannau ledled y byd ers miloedd o flynyddoedd. Yn draddodiadol yng Nghymru, mae gan bob afon ei dyluniad ei hun. Mae ffrâm cwrwgl lleol Teifi wedi’i gwneud o ganghennau helyg gyda gwialen o wiail cyll. Mae’r strap cario wedi’i wneud o helyg, cyll neu dderw wedi’i droelli a’r padl o larwydd, ynn neu llwyfen. I bysgota, byddai rhwyd yn cael ei sicrhau rhwng dau gwrwgl sydd wedyn yn drifftio i lawr yr afon gan ddal pysgod wrth iddynt fynd. Mae Canolfan Genedlaethol y Cwrwgl yng Nghenarth yn rhoi trosolwg da o hanes y cwrwgl. Mae eglwys y plwyf, a adeiladwyd ym 1872 ar safle eglwysig hynafol, wedi’i chysegru i’r sant lleol o’r 6ed ganrif, Sant Llawddog. Mae’r bedyddfaen o’r 12fed ganrif yn anarferol gan ei fod wedi’i addurno â phum wyneb dynol. Y tu allan i fynedfa’r eglwys mae’r Garreg Gellidywyll wedi’i hysgrifennu o’r 5ed-6ed ganrif. Mae’r Lladin ‘CVRCAGN – FILI ANDAGELI’ yn cyfieithu fel ‘Curcagnus mab Andagellus’. Ychydig i lawr yr afon, mae Ffynnon Llawddog (Ffynnon Llawddog) sydd wedi’i chadw’n hyfryd ac sydd â tho llechi. Mae’n dal i gael ei defnyddio heddiw a dywedir nad yw byth yn rhedeg yn sych. Amgueddfa Cwrwgl Genedlaethol – Cenarth, SA38 9JL Gorsaf Betrol a siop groser Tafarn – Y Tair Pedol – Cenarth, SA38 9JL Tafarn – White Hart – Cenarth, SA38 9JL Deli – Y Deli Cenarth, SA38 9JL Caffi – Tŷ Te Cenarth, SA38 9JL Toiledau (Ebrill i Hydref) Siopau a chaffis eraill Mae llwybr bws 460 rhwng Aberteifi a Chaerfyrddin yn galw yng Nghenarth
