Cenarth Cymuned fechan yw Cenarth ond mae ganddi lawer i’w gynnig i ymwelwyr o’r Amgueddfa Cwryglau ragorol i lwybr pren ar hyd yr afon sy’n cynnig mynediad i bawb, tafarndai, gorsaf betrol gyda siop a thoiledau. Detholiad o Ganllaw Taith Dyffryn Teifi (i’w gyhoeddi yn 2026): “Mae Cenarth yn nodedig am ei rhaeadr ysblennydd, y bont a adeiladwyd â thyllau crwn (spandrelau) sy’n lleihau’r pwysau heb golli cryfder, y felin flawd o’r 17eg Ganrif a’r amgueddfa cwryglau. Yn hanesyddol, roedd Cenarth yn enwog am ei gwryglau. Cwch bach wedi’i wneud o bren wedi’i wehyddu gyda gorchudd gwrth-ddŵr yw cwrwgl. Mae adeiladu cwrwgl yn grefft fedrus sy’n cael ei throsglwyddo o genhedlaeth i genhedlaeth. Mae cwryglau wedi cael eu hadeiladu a’u defnyddio gan wahanol ddiwylliannau ledled y byd ers miloedd o flynyddoedd. Yn draddodiadol yng Nghymru, mae gan bob afon ei dyluniad ei hun. Mae ffrâm cwrwgl lleol Afon Teifi wedi’i gwneud o ganghennau helyg gyda gwialen o wiail cyll. Mae’r strap cario wedi’i wneud o helyg, cyll neu dderw wedi’i droelli a’r padl o larwydd, ynn neu lwyfen. I bysgota, byddai rhwyd yn cael ei sicrhau rhwng dau gwrwgl sydd wedyn yn drifftio i lawr yr afon gan ddal pysgod wrth iddynt fynd. Mae Canolfan Genedlaethol y Cwrwgl yng Nghenarth yn rhoi trosolwg da o hanes y cwrwgl. Mae eglwys y plwyf, a adeiladwyd ym 1872 ar safle eglwysig hynafol, wedi’i chysegru i’r sant lleol o’r 6ed ganrif, Sant Llawddog. Mae’r bedyddfaen o’r 12fed ganrif yn anarferol gan ei fod wedi’i addurno â phum wyneb dynol. Y tu allan i fynedfa’r eglwys mae’r Garreg Gellidywyll o’r 5ed-6ed ganrif. Mae’r Lladin ‘CVRCAGN – FILI ANDAGELI’ yn cyfieithu fel ‘Curcagnus mab Andagellus’. Ychydig i lawr yr afon, mae Ffynnon Llawddog, sydd â tho llechi ac mewn cyflwr gwych. Mae’n dal i gael ei defnyddio heddiw a dywedir nad yw hi byth yn sychu.” Amgueddfa Genedlaethol y Cwrwgl – Cenarth, SA38 9JL Gorsaf Betrol a siop groser Tafarn – The Three Horseshoes – Cenarth, SA38 9JL Tafarn – White Hart – Cenarth, SA38 9JL Deli – The Deli Cenarth, SA38 9JL Caffi – Tŷ Te Cenarth, SA38 9JL Toiledau (Ebrill i Hydref) Siopau a chaffis eraill Mae’r llwybr bws 460 rhwng Aberteifi a Chaerfyrddin yn galw yng Nghenarth
